Herken je dit? Je merkt dat er spanning in je team is, samenwerking stroef verloopt of dat werkdruk en ziekteverzuim oplopen. Iedereen doet zijn best, maar toch lijkt het niet te stromen. Gesprekken en overleg helpen vaak niet, want de echte oorzaak ligt vaak in de onderstroom: de onzichtbare patronen die het team beïnvloeden.
Voor mij persoonlijk is systemisch kijken een manier geworden om voorbij de dagelijkse hectiek te kijken en te zien wat er echt speelt. Het helpt om niet alleen gedrag te begrijpen, maar ook de dynamiek erachter. Zodra je die onderstroom herkent en erkent, ontstaan nieuwe mogelijkheden voor verbinding, helderheid, vertrouwen en duurzame verandering.
Wat is systemisch werken?
Systemisch werken beschouwt een team of organisatie als een geheel bestaande uit verschillende elementen die onderling verbonden zijn en voortdurend elkaar beïnvloeden. Elk lid, elke rol en elke relatie beïnvloedt het geheel. Drie kernprincipes zijn essentieel, en bij elk principe is erkennen wat er is van groot belang:
- Binding
Iedereen in het systeem hoort erbij, niemand mag worden buitengesloten. - Ordening
Iedereen heeft een eigen plek in het systeem met daarbij horende verantwoordelijkheid. Helderheid in rollen, taken, verantwoordelijkheden en structuur is cruciaal. - Balans tussen geven en nemen (Uitwisseling)
Ee ontstaat uitwisseling tussen mensen door geven en nemen, deze uitwisseling wil in balans blijven.
Tien vragen om systemisch te kijken naar je team
Gebruik deze vragen om patronen te herkennen en systemisch te reflecteren, bijvoorbeeld op werkdruk, verzuim of samenwerking:
- Wat hoeft er niet gedaan te worden vanwege dit probleem?
- Wat speelt er, maar wordt niet uitgesproken?
- Wie of wat wordt mogelijk niet gezien in het team of de organisatie?
- Heeft iedereen een plek binnen het team?
- Wat zou er gebeuren als iedereen zich gezien voelt en erbij hoort?
- Wat of wie wordt buitengesloten?
- Wat zou er veranderen in de teamdynamiek als iedereen zijn of haar rol strikt zou volgen?
- Wat is een onuitgesproken verwachting over geven en nemen binnen het team?
- Wat komt telkens weer terug? Wat wil dit zeggen?
- Voor wat is de huidige situatie een goede oplossing?
Met deze vragen kun je patronen zichtbaar maken en begrijpen waarom dingen gaan zoals ze gaan.
Waarom systemisch kijken werkt
Wanneer je alleen kijkt naar gedrag of prestaties, zie je soms niet waarom het niet stroomt. Systemisch kijken laat zien hoe werkdruk, ziekteverzuim en terugkerende spanningen voortkomen uit verstoringen in het grotere systeem. Door de onderstroom zichtbaar te maken, krijg je zicht op de werkelijke dynamiek en kun je effectiever sturen op het geheel.
Systemisch werken is praktisch: het maakt dynamieken en patronen zichtbaar, geeft inzicht in wat moet worden erkend en helpt bij het vinden van interventies die echt effect hebben.
Samenvatting
Systemisch kijken betekent zien wat er écht speelt in een team: niet alleen gedrag, maar ook de onderliggende patronen. Door te erkennen wat er is in binding, ordening en uitwisseling, begrijp je beter waarom bijvoorbeeld werkdruk, verzuim of conflicten ontstaan.
De tien vragen kunnen een eerste stap zijn om patronen zichtbaar te maken en te ontdekken wat nodig is om een team constructief en veerkrachtig te laten functioneren.
